Białko w chorobie nowotworowej - zalecenia i znaczenie

Żywienie stanowi istotny element leczenia onkologicznego, zarówno w trakcie, jak i po jego zakończeniu.
Białko w chorobie nowotworowej - zalecenia i znaczenie
27.01.2023

Prawidłowo skomponowana dieta wpływa na lepszą tolerancję możliwych powikłań, ogranicza ryzyko infekcji i pozwala na zachowanie prawidłowej masy ciała. Warto zwrócić uwagę, że choroba nowotworowa zwiększa zapotrzebowanie organizmu na niektóre składniki odżywcze, w tym białko. Składnik ten ma szczególne znaczenie w codziennej diecie pacjentów onkologicznych, ze względu na jego wpływ na regenerację organizmu, pracę układu odpornościowego czy funkcję budulcową komórek, w tym mięśni serca czy przepony. Dowiedz się, jaką rolę pełni białko w chorobie nowotworowej, a także poznaj zalecenia dotyczące jego spożycia.

Znaczenie białka w chorobie nowotworowej

Białko odgrywa szczególnie ważną rolę w codziennej diecie pacjentów onkologicznych – cierpiących na takie schorzenia jak rak płuc, nowotwory przewodu pokarmowego (w tym raka jelita grubego), a także rak piersi czy rak jajnika. Warto zwrócić uwagę na odpowiednią podaż białka, ze względu na jego istotny wpływ na to, jak funkcjonuje organizm.

Dlaczego białko jest tak istotnym składnikiem w trakcie choroby onkologicznej?

  • wspiera prawidłową pracę układu odpornościowego,
  • wspomaga naprawę tkanek, w tym prawidłowe gojenie się ran,
  • pozwala na utrzymanie masy mięśniowej, której utrata stanowi kluczowy problem żywieniowy w onkologii (deficyt masy mięśniowej zaburza właściwe funkcjonowanie organizmu - w tym prawidłową pracę układu oddechowego czy krążenia, zwiększa ryzyko powikłań po operacji, pogarsza rokowanie),
  • wpływa pozytywnie na stan odżywienia, ograniczając ryzyko wystąpienia niedożywienia (a tym samym zmniejszając ryzyko kacheksji, umożliwiając rozpoczęcie terapii przeciwnowotworowej w założonym terminie, zmniejszając częstość powikłań, ograniczając ryzyko infekcji, poprawiając rokowanie oraz odpowiedź organizmu na leczenie),
  • przyspiesza regenerację organizmu1,2,3,4.

Jakie jest zapotrzebowanie na białko w chorobie onkologicznej?

Według rekomendacji ESPEN (Europejskiego Towarzystwa Żywienia i Metabolizmu) wskazane jest zwiększone spożycie białka wśród pacjentów onkologicznych. Zaleca się, aby jego podaż wynosiła ponad 1 g/kg masy ciała na dobę, a jeżeli jest to możliwe - nawet do 1,5 g/kg m.c./dobę5. Dla porównania - zalecane spożycie dla zdrowej osoby dorosłej wynosi 0,9 g/kg m.c./dobę4. Przykładowo, pacjent onkologiczny o masie ciała 60 kg powinien dostarczać ponad 60 g białka w ciągu dnia, a najlepiej nawet do 90 g. Oznacza to, że spożycie 3 jaj kurzych, 100 g piersi indyka, 200 g łososia gotowanego w wodzie oraz 7 łyżek jogurtu naturalnego 2 % pozwoliłoby na pokrycie wskazanego zapotrzebowania na białko (ok. 90 g białka). W przypadku osoby o masie ciała 90 kg, codzienna podaż białka powinna wynosić 90-135 g. W tym przypadku, aby zapewnić spożycie ok. 135 g białka należałoby dodać jeszcze np. szklankę mleka spożywczego 2 %, 4 plasterki chudego sera twarogowego, garść orzechów włoskich oraz 6 łyżek płatków owsianych do codziennego menu6. Istotne znaczenie odgrywa również proporcja spożywanego białka pochodzenia roślinnego do zwierzęcego. W chorobie nowotworowej wskazane jest zachowanie proporcji 1:1, co oznacza zwiększoną podaż produktów pochodzenia zwierzęcego (w przypadku osób zdrowych proporcja wynosi 2:1). Zmiana ta wynika z konieczności dostarczenia zwiększonej ilości lepiej przyswajalnego, pełnowartościowego białka. Wskazane jest, aby produkty będące źródłem białka występowały w każdym posiłku podczas leczenia przeciwnowotworowego. Warto jednak zwrócić uwagę, że dieta wysokobiałkowa nie jest wskazana dla pacjentów cierpiących z powodu niektórych chorób nerek, które powiązane są z ich niewydolnością7.

Źródła białka w diecie pacjenta onkologicznego

Do dobrych źródeł białka pełnowartościowego, które zawiera wszystkie kluczowe aminokwasy w odpowiednich proporcjach zaliczane są produkty zwierzęce, w tym:

  • mięso, np. z drobiu,
  • ryby,
  • mleko i produkty mleczne,
  • jaja.

Z mięs sięgaj po chude gatunki, takie jak indyk, kurczak, polędwica wołowa czy cielęcina. Zwróć uwagę na ograniczone spożycie czerwonego mięsa - wołowiny, wieprzowiny i baraniny (do kilku razy w miesiącu). W przypadku ryb wskazane jest ich spożycie 2-3 razy w tygodniu. Mleko i przetwory mleczne (takie jak np. jogurty, maślanki, kefiry czy sery) warto wybierać w wersji o obniżonej zawartości tłuszczu, czyli półtłuste i chude. Pacjenci z problemami lipidowymi powinni zwrócić uwagę na ilość jaj w codziennej diecie, co wynika z dużej zawartości cholesterolu w żółtku.

Z kolei do źródeł białka niepełnowartościowego należą produkty pochodzenia roślinnego. Większą wartością odżywczą spośród białek roślinnych odznaczają się:

  • produkty zbożowe, w tym owies, jęczmień, ryż, makaron czy kukurydza,
  • suche nasiona roślin strączkowych, takie jak soczewica, groch, fasola czy soja,
  • orzechy, w tym nerkowca, ziemne czy włoskie.

Postaraj się, jeżeli to możliwe, wybierać produkty zbożowe pełnoziarniste, czyli z całych ziaren zbóż (np. naturalne płatki zbożowe, razowe makarony, pieczywo z mąki razowej czy grube kasze). Ze względu na dużą zawartość błonnika, produkty te mogą skutkować różnymi dolegliwościami (takimi jak wzdęcia, biegunki czy kurczowe bóle brzucha) wśród pacjentów przyjmujących radioterapię okolicy jamy brzusznej czy osób poddanych operacji w obrębie przewodu pokarmowego. W takiej sytuacji wskazane jest spożycie drobniejszych kasz i makaronów czy jaśniejszego pieczywa. Stopniowy powrót do spożycia produktów zbożowych pełnoziarnistych wskazany jest wtedy, kiedy ustąpią dolegliwości, a przewód pokarmowy zacznie prawidłowo funkcjonować. Warto zwrócić uwagę, że suche nasiona roślin strączkowych mogą mieć wpływ na wzdęcia, biegunki czy bóle brzucha. W przypadku występowania wspomnianych dolegliwości, warto wykluczyć ich spożycie - przynajmniej czasowo. Jest to również szczególnie istotne dla pacjentów z nowotworami przewodu pokarmowego czy poddanych radioterapii okolicy jamy brzusznej4,7.

Znaczenie żywienia medycznego

W sytuacji, kiedy pokrycie zwiększonego zapotrzebowania organizmu na białko w chorobie nowotworowej jest utrudnione (np. wskutek braku apetytu, nudności, wymiotów czy odczuwania metalicznego posmaku), warto rozważyć z lekarzem zastosowanie żywności medycznej. Przykładem wysokobiałkowych preparatów może być Resource Protein w płynnej formie oraz Resource Instant Protein w postaci proszku. Pierwszy z nich stanowi skoncentrowane źródło składników odżywczych w małej objętości i pozwala na dostarczenie pełnowartościowego białka (1 butelka zawiera 18,8 g białka). Produkt ten występuje w 5 smakach i może stanowić uzupełnienie diety, jak i jedyne źródło pożywienia. Z kolei Resource Instant Protein to koncentrat białka w proszku, który również pozwala na uzupełnienie codziennej diety w cenne białko (1 łyżeczka proszku zawiera 4,5 g białka). Preparat ten jest neutralny w smaku, stąd może stanowić dodatek do codziennych potraw - zarówno zimnych, jak i ciepłych. Zarówno Resource Protein, jak i Resource Instant Protein przeznaczone są dla pacjentów niedożywionych lub zagrożonych rozwojem niedożywienia.

Piśmiennictwo:

  1. American Cancer Society. 2019. Benefits of good nutrition during cancer treatment. Pobrany 28.12.2022 r., z https://www.cancer.org/treatment/survivorship-during-and-after-treatment/coping/nutrition/benefits.html
  2. Ravasco P. Nutrition in Cancer Patients. Journal of Clinical Medicine 2019; 8(8): 1211.
  3. Tokajuk A., Car H., Wojtukiewicz M. Z. Problem niedożywienia u chorych na nowotwory. Medycyna Paliatywna w Praktyce 2015; 9(1):23-29.
  4. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (Eds.). 2020. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warszawa: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.
  5. Muscaritoli M., Arends J., Bachmann P., Baracos V., Barthelemy N., Bertz H., Bozzetti F., Hütterer E., Isenring E., Kaasa S., Krznaric Z., Laird B., Larsson M., Laviano A., Mühlebach S., Oldervoll L., Ravasco P., Solheim T. S., Strasser F., de van der Schueren M., Preiser J.-C., Bischoff S. C. ESPEN practical guideline: Clinical Nutrition in cancer. Clinical Nutrition 2021; 40:2898-2913.
  6. Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K. 2017. Tabele składu i wartości odżywczej żywności, wydanie II zmienione – 3 dodruk. Warszawa, Wydawnictwo lekarskie PZWL.
  7. Jarosz M., Sajór I. 2017. Żywienie a choroba nowotworowa. Poradnik dla pacjentów i ich rodzin. Warszawa, PRIMOPRO.

Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource Protein: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia, któremu może towarzyszyć zwiększone zapotrzebowanie na białko. Resource Instant Protein: Do postępowania dietetycznego u pacjentów w stanach niedożywienia lub w przypadku ryzyka niedożywienia, u których może występować zwiększone zapotrzebowanie na białko.

Komentarze
Ocena: 5 / 5

Polecane dla Ciebie