Sondaże nie pozostawiają żadnych złudzeń – Polki badają się od wielkiego dzwonu, a większość z nich nie robi tego w ogóle. Potrafimy wskazać aż 67 powodów, przez które unikamy regularnych badań. Najczęściej tłumaczymy się wstydem przed lekarzem, lękiem czy niedostateczną wiedzą np. na temat cytologii. Najwyższa pora zadbać zatem o własne zdrowie. Pierwszy krok, który powinnaś zrobić, to porozmawiać ze swoją mamą. Jej historia medyczna może ci bardzo pomóc, zwłaszcza że wiele niebezpiecznych chorób można odziedziczyć po rodzicach czy nawet dziadkach. Jaskra, choroby serca czy nowotwory jelit są chorobami, na które często zapadają członkowie tej samej rodziny. Oto twoje zdrowotne pytania do mamy.
Uwarunkowania genetyczne nie odgrywają aż tak dużej roli w rozwoju cukrzycy typu 1. Predyspozycje genetyczne mogą ułatwić działanie czynnika wyzwalającego (np. infekcji wirusowej), co z kolei zapoczątkuje rozwój procesu autoimmunologicznego. Dopiero ten proces będzie bezpośrednią przyczyną choroby; dzieje się tak prawdopodobnie w większości przypadków cukrzycy typu 1.
Natomiast w sytuacji, gdy jedno z rodziców jest diabetykiem, ryzyko rozwoju cukrzycy u dziecka wynosi około 5 proc. (w przypadku choroby ojca) i 2,5 proc. przy chorobie matki. Gdy oboje rodziców jest chorych, istnieje aż 20 proc. prawdopodobieństwa, że ich dziecko także będzie chore na cukrzycę. Podejrzewasz, że masz cukrzycę? Lekarz może sprawdzić to poprzez badanie poziomu cukru we krwi.
- Czy masz problemy z sercem?
- Czy członkowie naszej rodziny mają nadciśnienie?
- Czy kiedykolwiek cierpiałaś na zaburzenia odżywiania? Badania mówią, że skłonności do zaburzeń odżywiania można odziedziczyć.
- Kiedy zaczęłaś dojrzewać i kiedy weszłaś w okres menopauzy?
- Czy w naszej rodzinie były jakieś poważne choroby?
Ewa Podsiadły-Natorska
Zobacz także:
Kolor oczu a choroby: Co komu grozi?
Na podstawie koloru oczu można przewidzieć chorobę.
Sprawdź, jak reagować w przypadku zatrucia czadem, grzybami czy e-papierosem.
Zapytaj swoją mamę, czy kiedykolwiek poroniła albo cierpiała na rzucawkę. Urodziła bliźnięta? Wszystkie te przypadki mogą powtórzyć się u ciebie. Genetyczne przyczyny poronienia są wynikiem nieprawidłowej liczby lub struktury chromosomów. Zaburzenia te mogą być dziedziczne, czyli przekazane przez któregoś z rodziców lub powstawać zaraz po zapłodnieniu. Jeśli chodzi o zatrucie ciążowe (gestozę) czy rzucawkę, według niektórych badań dolegliwość ta może być dziedziczona genetycznie. Zwiększone ryzyko pojawienia się stanu przedrzucawkowego istnieje również w ciąży wielopłodowej.
W przypadku bliźniąt, największą szansę na ich urodzenie mają kobiety, w których rodzinie występowały bliźnięta (zwiększona skłonność do powstawania ciąż bliźniaczych dwuzygotycznych jest prawdopodobnie dziedziczona przez kobiety, nawet jeśli nie odkryto jeszcze genu odpowiedzialnego za dziedziczenie tej skłonności. Warto jednak podkreślić, że występowanie bliźniąt w rodzinie ojca nie odgrywa żadnej roli). Zapytaj również mamę, czy miała uporczywe poranne nudności. Jeśli tak, jesteś trzykrotnie bardziej na nie narażona niż córki kobiet, które ich w ciąży nie miały – mówią badania norweskiego instytutu zdrowia. Podobnie może być zajściem w ciążę: jeżeli twoja mama miała z tym problem, jesteś w grupie podwyższonego ryzyka.
Zarówno jaskra, jak i krótkowzroczność zazwyczaj się dziedziczy. Dr Rob Hogan zajmujący się chorobami oczu twierdzi, że prawdopodobnie będziesz potrzebowała okularów, jeśli jedno z twoich rodziców – albo oboje – również je noszą. „Ryzyko wzrasta, jeżeli twoi dziadkowie również nosili okulary” – zaznacza dr Hogan. Wiadomo również, że jaskra jest dziedziczna, a genetycy odkryli już trzy geny, które odpowiadają za jej daną postać. Badania mówią, że jeśli w naszej rodzinie ktoś cierpiał na jaskrę, choroba ta jest w 60-68 proc. dziedziczna. Odkryto także związki pomiędzy jaskrą a krótkowzrocznością. Otóż każdy, kto cierpi na krótkowzroczność, powinien zachować czujność, ponieważ przypadki jaskry wśród krótkowidzów są częstsze niż w grupie ludzi zdrowych.
Jesteś w grupie podwyższonego ryzyka? Badaj oczy co najmniej raz na dwa lata, zwłaszcza po 40. roku życia. Wykonaj badanie dna oka i poproś, aby okulista dokonał u ciebie pomiaru ciśnienia śródgałkowego.
Badania mówią, że nowotwory dziedziczne stanowią około 1 proc. wszystkich nowotworów. Powstają one najczęściej na drodze utraty funkcji genu supresorowego. Natomiast nowotwory powstałe w wyniku aktywacji onkogenu występują rzadziej. Do najlepiej rozpoznanych przypadków dziedziczenia nowotworów należą: rak sutka, rak jajnika, rak jelita grubego, rak rdzeniasty tarczycy i retinoblastoma. Rocznie w Polsce na raka piersi zapada około 11 tysięcy kobiet, z czego umiera ponad 4 tysiące. Rak piersi jest uwarunkowany dziedzicznie w około 5-10 proc. przypadków.
Pytanie z poradnika „Nowotwory dziedziczne” wydanego w ramach akcji „Policzmy się z rakiem”: „Moja mama miała złośliwego raka piersi, jej mama (moja babcia) także miała raka złośliwego. Czy może być ryzyko, że ja też go odziedziczyłam?”
Odpowiedź: „Istnieje takie prawdopodobieństwo, że jest to dziedzicznie warunkowany rak piersi. W takim przypadku wskazane jest, aby skontaktowała się pani z Onkologiczną Poradnią Genetyczną”. Badania mówią tymczasem, że rak szyjki macicy, w odróżnieniu od innych nowotworów dróg rodnych u kobiet, nie jest dziedziczny ani uwarunkowany genetycznie.