Choroba Hashimoto to inaczej przewlekłe zapalenie tarczycy. Po raz pierwszy opisał ją w 1912 roku Hakaru Hashimoto, japoński chirurg pracujący w Berlinie. Odkrycie Japończyka nie od razu zyskało uznanie medycznego świata. Dopiero w latach 30. przedstawiono kolejne opisy tej choroby; to wtedy upowszechnił się termin Hashimoto’s thyroiditis.
Ze statystyk wynika, że na chorobę Hashimoto cierpi ok. 15 proc. Polek. Jest to zaburzenie o podłożu autoimmunologicznym i jednocześnie najczęstsza przyczyna pierwotnej niedoczynności gruczołu tarczycy. Choroba Hashimoto znacznie częściej występuje u kobiet (mężczyźni chorują nawet 10-20 razy rzadziej).
Bardzo ważny gruczoł
Tarczycy to niewielki gruczoł znajdujący się w przednio-dolnej części szyi. Wytwarza hormony: trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę. Hormony tarczycy wykazują liczne funkcje; są organizmowi niezbędne. Tarczyca wpływa na metabolizm i gospodarkę wapniowo-fosforową organizmu. Wydzielane przez nią hormony stymulują rozwój i wzrost, wzmagają procesy przemiany materii oraz energii, mają też istotne znaczenie dla rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. Obniżenie ich działania hamuje fizyczne i psychiczne procesy zachodzące w organizmie, powoduje spowolnienie, ospałość.
Niedoczynność tarczycy spowodowana jest niedoborem hormonów tarczycy (wysoki poziom TSH). Dokładne przyczyny występowania choroby Hashimoto nie są znane. Choroba jest autoimmunologiczna, co znaczy, że organizm zwraca się przeciwko sobie. Źle funkcjonujący układ odpornościowy atakuje własne komórki.
Chorobę nazywa się cichym wrogiem, ponieważ wiele kobiet może nawet nie mieć świadomości, że cierpi na to zaburzenie. Symptomy nie są jednoznaczne i można je uznać za objaw wielu innych chorób. Mogą pojawić się: senność, ospałość, odczuwanie zimna, wypadanie włosów, huśtawki nastrojów, przybieranie na wadze (nawet pomimo przestrzegania diety), zmęczenie, bóle mięśni, zaparcia, spowolnienie fizyczne, sucha skóra, łamliwe paznokcie, rozdrażnienie, obrzęki twarzy, obfite miesiączki, przedwczesne siwienie. Charakterystyczne dla choroby Hashimoto jest też powiększone wole.
Co jeść?
Bardzo ważna jest prawidłowo skomponowana dieta. Posiłki należy spożywać regularnie. Trzeba jeść często niewielkie porcje. W diecie powinny się znaleźć produkty pełnoziarniste, owoce i warzywa, nabiał, jajka, chude mięso, kasze, orzechy, zdrowe oleje roślinne.
Na chwilę zatrzymajmy się przy jodzie. To jeden z najważniejszych pierwiastków wchodzących w skład hormonów tarczycy, jednak w chorobie Hashimoto gruczoł nie potrafi go w pełni wykorzystać. Nadmiar jodu może być wręcz szkodliwy, powodując zaostrzenie schorzenia. Dlatego zaleca się, aby osoby z tym zaburzeniem unikały nadmiernych ilości jodu. Należy zrezygnować z jodowanej soli, dużych ilości alg, ryb i owoców morza. W niedoczynności tarczycy nie są wskazane warzywa kapustne oraz soja i jej przetwory. Zaleca się wykluczenie z diety laktozy i glutenu.
Konieczne badania
Zaobserwowano, że istnieje predyspozycja rodzinna co do występowanie tej choroby – u 50 proc. członków rodziny chorego stwierdza się obecność przeciwciał przeciwtarczycowych. Choroba Hashimoto wchodzi w skład zespołów autoimmunologicznego uszkodzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego. Gdy współwystępuje z chorobą Addisona, rozpoznaje się zespół Schmidta; w przypadku współwystępowania choroby Hashimoto, choroby Addisona i cukrzycy typu 1 stwierdza się zespół Carpentera.
Aby potwierdzić bądź wykluczyć chorobę Hashimoto, należy wykonać badania (z krwi): TSH, FT4, FT3, anty-TPO (przeciwciała przeciw peroksydazie tarczycowe), anty-TG (przeciwciała przeciw tyreoglobulinie) oraz USG tarczycy. Uwaga! Uważa się, że TSH już powyżej 2,5 może wskazywać na niedoczynność tarczycy. Dlatego konieczne jest wykonanie kompletu badań, by zdiagnozować zaburzenie. Np. podwyższone wskaźniki przeciwciał wskazują na chorobę autoimmunologiczną. Przy zaburzeniu Hashimoto często obserwuje się podwyższony poziom cukru i cholesterolu.
Przebieg leczenia
Niedoczynności tarczycy niestety nie można wyleczyć. Kuracja polega na uzupełnianiu dawki hormonów (stałe podawanie tyroksyny). Początkowo lekarz zaleci niewielkie dawki. Konieczne będzie wykonywanie okresowych badań kontrolnych, aby dopasować dawkę preparatu do potrzeb organizmu. Zwiększone dawki leki wskazane są w przypadku kobiet w ciąży, dzieci i młodzieży. Lek przyjmuje się rano, minimum 30 minut przed posiłkiem. Preparat wydawany jest na receptę.
Nieleczona choroba Hashimoto u dzieci może być przyczyną niedorozwoju umysłowego. U dorosłych kobiet, oprócz występowania wcześniej wymienionych symptomów, mogą też pojawić się trudności w zajściem w ciążę oraz samoistne poronienia.
Hashimoto a ciąża
W chorobie Hashimoto kobieta może zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko. Konieczne jest jednak zdiagnozowanie tego zaburzenia i kontynuowanie go przez cały okres ciąży. Leku nie wolno odstawiać w tym okresie – wręcz przeciwne; wyniki badań tarczycowych trzeba ściśle kontrolować i w razie potrzeby zwiększyć dawkę.
Poprawę w funkcjonowaniu całego organizmu można zaobserwować dość szybko po rozpoczęciu przyjmowania leków. Codzienne przyjmowanie preparatu wyrównującego ilość hormonów początkowo może wydawać się męczące, jednak z czasem wchodzi w nawyk, a korzystne efekty jego stosowania rekompensują obowiązek systematycznego przyjmowania lekarstw.
Ewa Podsiadły-Natorska