Czy płacić dzieciom za dobre zachowanie?

Z płaceniem dzieciom faktycznie może być różnie. Z jednej strony istnieją badania, z których wynika, że taka metoda może się sprawdzić. Dr Lucy Cooke z University College w Londynie przeprowadziła badania, z których wynika, że dzieci, które dostawały nagrodę za zjedzenie warzyw, których nie lubiły, jadły ich więcej nawet długo po tym, kiedy rodzice przestali już im za to płacić. Z drugiej strony zdaniem wielu ekspertów płacenie dzieciom za dobre zachowanie to manipulacja.

„Podejście sprowadzające się do słów: Bądź miła dla babci, to dostaniesz 5 zł to droga na skróty, a dodatkowo demoralizacja” – mówi portalowi naTemat psycholog dziecięca, superniania Dorota Zawadzka. „Wychowując dziecko i ucząc je, że powinno sprzątać, zdobywać dobre stopnie i dobrze się zachowywać, kształtujemy jego wewnętrzne normy. Jeśli zamiast tego do określonych zachowań będziemy je namawiać tylko nagrodami, nigdy nie zrozumie, dlaczego te czynności same w sobie są ważne. Płacenie nie może zastępować rozmowy o wartościach”.

Nie rozpieszczać dziecka

Dziecko może się przyzwyczaić, że za każdą czynność dostaje pieniądze. „Moja znajoma – pisze jedna z internautek – daje córce drobne monety albo upominki dosłownie za wszystko: że zasznurowała sobie buty, że powiedziała do sąsiadki dzień dobry, że zjadła śniadanie. Daje jej za to 1-2 zł albo naklejki, cukierki itp. Moim zdaniem to ogromny błąd i lekkomyślność. Przez to dziecko staje się jeszcze bardziej rozpieszczone”.

To prawda. Z płaceniem nie można przesadzić – jeśli dziecko będzie dostawać pieniądze za wszystko, to ono zacznie nami manipulować (np. „Zrobię to, ale najpierw musicie mi zapłacić”). Nauczy się ponadto materialistycznego podejścia do życia i od najmłodszych lat będzie rosnąć w przekonaniu, że za pieniądze można zrobić i uzyskać wszystko. A także, że bez gratyfikacji finansowej nie warto robić niczego.

Dać maluchowi wybór

Bardzo ważne jest nauczenie dziecka szacunku do pieniędzy. Margot Sunderland w książce „Mądrzy rodzice” (Świat Książki 2008) tłumaczy, że dziecko powyżej piątego roku życia ma bardziej dojrzałe płaty czołowe i zareaguje dobrze na sytuację wyboru. „Dawanie kieszonkowego jest ważnym elementem wpływającym na ten rozwój. Możesz powiedzieć: Masz wybór. Możesz przeznaczyć pieniądze, które dostałaś na urodziny, na zabawkę albo odłożyć je na rower, którego pragniesz. To angażuje wyższe ośrodki mózgowe” – wyjaśnia Sunderland.

Autorka „Mądrych rodziców” przyznaje, że za dobre zachowanie warto dziecko nagradzać. Ale niekoniecznie muszą to być pieniądze. „Naklejki, systemy punktowe i przywileje to metody nagradzania, które pomogą w rozwoju wyższego, myślącego mózgu, wiążą się bowiem z rozważaniem zalet i wad danego zachowania. Rodziny, w których nie ma jasnego systemu nagród, popadają czasami w zwyczaj częstego krytykowania dziecka i dostarczania mu zbyt małej liczby pochwał. Poświęcanie dużej ilości uwagi złemu zachowaniu prowadzi do nasilenia tego zachowania. Natomiast poświęcanie uwagi dobremu zachowaniu stymuluje dobre zachowanie” – wyjaśnia Sunderland.

Utrwalanie dobrego zachowania

Jeżeli chcesz nagradzać pewne zachowania, reaguj natychmiast, dając dziecku naklejkę, aby powstało skojarzenie między jego działaniem i przyjemnością otrzymania nagrody. Bardzo skuteczną nagrodą, jak twierdzi Margot Sunderland, jest przyznawanie wyjątkowego upominku za zgromadzone naklejki.

„W przypadku starszych dzieci i nastolatków nagrody mogą być równie skuteczne, lecz tym razem punkty przekłada się na przykład na kieszonkowe. Zarabianie kieszonkowego jest świetnym ćwiczeniem przygotowującym grunt dla dobrego funkcjonowania w świecie dorosłych. Dziecko może dostawać punkty za wykonanie jakichś prac domowych, trzymanie się zasad panujących w domu lub przejawy życzliwości. Potrzebne będą także jasne zasady utraty punktów. Jeżeli dziecko jest bankrutem, z jego pokoju znikają ważne przedmioty. Dziecko może je później odzyskać” – wyjaśnia Margot Sunderland.

Ewa Podsiadły-Natorska