Alimentami nazywamy regularne i obligatoryjne świadczenia wypłacane osobie, która nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Alimentów może domagać się m.in. dziecko od rodziców, a w dalszej kolejności od dziadków, małżonek od drugiego małżonka, były małżonek od byłego małżonka (gdy rozwód nie został orzeczony z jego wyłącznej winy), rodzice od dzieci czy rodzeństwo od rodzeństwa – to wszystko w sytuacji, gdy osoba występująca o alimenty nie może utrzymać się sama i znajduje się w niedostatku.
Obowiązek alimentacyjny wynika zatem z pokrewieństwa, powinowactwa albo małżeństwa – my skupimy się na sytuacji wypłacania alimentów matce, gdy ojciec dziecka go nie wychowuje.
Zapis prawa
Podstawą prawną regulującą zakres i zasady świadczeń alimentacyjnych jest ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. (Kodeks rodzinny i opiekuńczy) wraz z kolejnymi nowelizacjami (ostatnia weszła w życie 1 stycznia 2013 r.). Zasady związane z obowiązkiem alimentacyjnym opisuje „Dział III – Obowiązek alimentacyjny” (art. 128 do art. 144). Zgodnie z art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (§ 1) rodzice są zobowiązani do płacenia świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Jednocześnie § 3 tego artykułu mówi, że rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. To właśnie na ten punkt często powołują się ojcowie, którzy nie chcą płacić alimentów na dzieci. Bywa również, że płacą niewiele, ale regularnie – np. 50 zł miesięcznie, byle wykazać dobrą wolę spłaty, a przede wszystkim, żeby uniknąć poważnych konsekwencji.
Do sądu
Co możesz zrobić, jeśli ojciec twojego dziecka uchyla się od płacenia alimentów? W takiej sytuacji powinnaś wnieść sprawę do sądu rejonowego właściwego dla twojego miejsca zamieszkania. Musisz złożyć pozew, w którym podaje się następujące dane:
- imię, nazwisko i dokładny adres powoda, czyli osoby domagającej się alimentów;
- imię, nazwisko i dokładny adres pozwanego, czyli osoby, od której domagamy się alimentów;
- wysokość żądanej kwoty wraz z uzasadnieniem – oznacza to, że musisz wskazać potrzeby swoje i dziecka oraz możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednak nie więcej niż 500 zł miesięcznie.
Przyznanie prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego uzależnione jest od spełnienia kryterium dochodowego. Świadczenia te przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza 725 zł. Pieniądze z funduszu będą wypłacane do ukończenia przez dziecko 18. roku życia – starsze dzieci również mogą otrzymywać świadczenia, pod warunkiem że nadal się uczą.
Od dziadków
Warto wiedzieć, że art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zakłada, że możliwe jest wszczęcie procedury dochodzenia alimentów od rodziców twojego byłego partnera – czyli dziadków waszego dziecka. W pozwie musimy udowodnić, że dziadkowie dysponują wystarczającymi dochodami potrzebnymi na utrzymanie małoletniego dziecka.
Za notoryczne uchylanie się od płacenia alimentów grozi grzywna, kara pozbawienia wolności lub więzienie do dwóch lat (art. 209 § 1 Kodeksu Karnego).
Ewa Podsiadły-Natorska
Jeśli powodem jest małoletnie dziecko, przed sądem reprezentuje je przedstawiciel ustawowy (najczęściej ten z rodziców, który się nim opiekuje). Wtedy w miejscu na dane powoda podajemy: małoletni/a (imię i nazwisko dziecko) reprezentowany/a przez matkę (imię i nazwisko, zam. miejscowość, ulica numer domu, lokalu). W nagłówku wpisujemy: POZEW o alimenty na rzecz małoletniego dziecka. W pozwie piszemy: w imieniu małoletniego/j (imię i nazwisko dziecka) wnoszę o… (i dalej treść pozwu wraz z uzasadnieniem).
Do pozwu dołączamy skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, a także zaświadczenie o zarobkach (twoje), wyrok rozwodowy, jeśli byliście małżeństwem, oświadczenie o uznaniu dziecka albo wyrok ustalający ojcostwo (jeżeli dziecko jest z wolnego związku), obecny akt ślubu, jeśli ponownie wyszłaś za mąż – również w takiej sytuacji masz prawo ubiegać się o alimenty od ojca dziecka! Pozew składa się w dwóch egzemplarzach.
Sąd wyznaczy rozprawę, na którą wezwie powoda lub jego przedstawiciela ustawowego, i pozwanego. Po przeprowadzeniu rozprawy wyda orzeczenie – na tym etapie możliwe jest zawarcie ugody.
Do komornika
Może się jednak zdarzyć, że ojciec pomimo orzeczenia sądu nadal nie będzie płacił alimentów – albo będzie robił to nieregularnie. Co wtedy? W takim przypadku należy zwrócić się do sądu rejonowego, w którym toczyła się sprawa, o wydanie wyroku bądź wyciągu z protokołu rozprawy z treścią ugody wraz z klauzulą wykonalności, czyli informacją, że orzeczenie podlega wykonaniu. Z dokumentem powinnaś udać się do komornika, który podejmie kroki w celu wyegzekwowania alimentów.
Czasem okazuje się, że komornik nie jest w stanie wyegzekwować należnych wam alimentów, bo nie ma ich z czego ściągnąć (kiedy np. ojciec dziecka jest bezrobotny). Co wtedy? Jeśli minęły ponad dwa miesiące, możesz złożyć w urzędzie miasta lub gminy wniosek o wypłatę świadczeń z funduszu alimentacyjnego – komornik powinien wystawić dokument potwierdzający bezskuteczną egzekucję. Do wniosku o wypłatę świadczeń dołącz kopię swojego dowodu osobistego, zaświadczenie z urzędu skarbowego o wysokości dochodów, zaświadczenie od komornika, zaświadczenie o uczęszczaniu osoby uprawnionej do szkoły oraz w przypadku dzieci niepełnosprawnych kopię orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności.