Ciąża jajowodowa to najczęstsza forma ciąży pozamacicznej, gdy rozwój płodu rozpoczyna się właśnie w jajowodach, a nie w macicy. Zapłodniona komórka jajowa może się też zagnieździć w innych miejscach w obrębie jamy miednicy mniejszej, choć ma to miejsce znacznie rzadziej. Na przestrzeni ostatnich lat częstotliwość występowania ciąż jajowodowych wzrosła – ma to związek z większą liczbą przypadków zapalenia narządów miednicy mniejszej. Stany zapalne w tym obrębie (szczególnie powstałe w związku z chlamydiami) niejednokrotnie prowadzą do uszkodzeń i zbliznowaceń jajowodów, które uniemożliwiają prawidłowe przechodzenie zapłodnionej komórki do macicy.
Co, oprócz zapalenia narządów miednicy mniejszej, zwiększa prawdopodobieństwo ciąży jajowodowej? To m.in. noszenie przez kobietę wkładki domacicznej, stosowanie jedynie progesteronowych tabletek antykoncepcyjnych, poronienia, zabiegi operacyjne jajowodów i jajników czy nieprawidłowości chromosomalne płodu. Podniesione ryzyko ciąży pozamacicznej występuje również u kobiet, których matki podczas ciąży leczyły się hormonalnym preparatem estrogenowym DES. Ciąża jajowodowa może się też rozwinąć wskutek nieprawidłowego podwiązania jajowodów.
Nie lekceważyć objawów
Ciąża jajowodowa nazywana jest również ciążą ektopową. Przy prawidłowo rozwijającej się ciąży po uwolnieniu z jajnika w czasie owulacji komórka jajowa przedostaje się do jajowodu, skąd – jeśli dojdzie do zapłodnienia – wędruje do macicy, gdzie się zagnieżdża. Czasem jednak dochodzi do nieprawidłowości i zapłodniona komórka nie dociera do macicy; rozwijać zaczyna się w jajowodzie.
Najczęściej, bo w 80 proc. przypadków, ciąża jajowodowa rozwija się w części bańkowej jajowodu. W 12 proc. – w cieśni jajowodu, natomiast w 5 proc. ciąża jajowodowa rozwija się w strzępkach jajowodu. Szacuje się, że poza macicą rozwija się ok. jedna na dwieście ciąż.
Czasem, w razie wczesnego rozpoznania ciąży jajowodowej, możliwe bywa zachowanie jajowodu, jednak w bardziej zaawansowanych ciążach trzeba go usunąć (w całości bądź częściowo). Nie wyklucza to prawdopodobieństwa ponownego zajścia w ciążę, o ile drugi jajowodów jest prawidłowy. Jeśli natomiast jajowód jest nienaruszony, może istnieć możliwość usunięcia worka płodowego i zachowania jajowodu. Dobra wiadomość jest taka, że wiele kobiet z ciążą jajowodową zachodzi później w prawidłową ciążę i rodzi zdrowe dziecko.
Po wyjściu ze szpitala kobieta powinna podjąć normalną aktywność tak szybko, jak to możliwe, nie dopuszczając jednak do nadmiernego zmęczenia. Należy unikać ciężkich ćwiczeń siłowych przez ok. 6 tygodni (bądź do czasu, gdy pozwoli na to lekarz). Do momentu całkowitego wyleczenia kobieta powinna powstrzymać się od współżycia.
Ewa Podsiadły-Natorska
Korzystałam z:
„Rodzinna encyklopedia zdrowia”, pod red. Jacka Fronczaka, wyd. Reader’s Digest
Objawem ciąży jajowodowej, poza symptomami typowymi dla ciąży, jest ból w miednicy, zwykle po jednej stronie. Kobieta z ciążą jajowodową może nagle stracić przytomność wskutek pęknięcia ciąży i krwawienia wewnętrznego. Jednak, co ciekawe, pierwsze objawy ciąży jajowodowej występują nieraz jeszcze zanim kobieta zorientuje się, że jest w ciąży. Najczęściej niedługo po zatrzymaniu miesiączki pojawia się plamienie oraz ból brzucha. Do tego dochodzą znacznie poważniejsze objawy: obfity krwotok do jamy brzusznej wywołuje spadek ciśnienia krwi, zawroty głowy oraz omdlenie. Kobieta doznaje wstrząsu, którego objawami są: przyśpieszone bicie serca, bladość, niskie ciśnienie oraz zimna, wilgotna skóra.
Metody diagnostyczne
Ciąża jajowodowa jest bardzo niebezpieczna dla matki. Rozwój płodu w niewłaściwym miejscu może doprowadzić do przerwania jajowodu i spowodować zagrażające życiu kobiety krwawienie wewnętrzne (powiększający się płód rozciąga jajowód, co może spowodować jego pęknięcie i związany z tym obfity krwotok). Ciąża jajowodowa stanowi główną przyczynę śmierci kobiet w pierwszym trymestrze ciąży, dlatego jeśli pojawi się krwotok z dróg rodnych i wymienione wcześniej objawy, natychmiast wezwij karetkę.
W celach diagnostycznych, oprócz obserwacji objawów i badania fizycznego, zwykle potrzebna jest pozytywna próba ciążowa i badanie ginekologiczne. Należy również zlecić zbadanie poziomu HCG we krwi (HCG – gonadotropina kosmówkowa; hormon produkowany podczas ciąży przez zarodek, a potem przez łożysko. Oznaczanie obecności gonadotropiny HCG w moczu bądź krwi kobiety jest metodą wykorzystywaną w testach ciążowych). Poziom HCG wzrasta znacznie w normalnej ciąży – jeśli jest niższy, niż powinien być, trzeba przeprowadzić badanie USG, które pozwoli ocenić wnętrze macicy. Jeżeli jest puste, zachodzi podejrzenie ciąży jajowodowej. Niekiedy zaleca się ponadto laparoskopię.
Szanse na kolejną ciążę
Leczenie zależy od zaawansowania i lokalizacji ciąży. Często w przebiegu ciąży jajowodowej ma miejsce poronienie trąbkowe (uwolnienie się jaja do jamy otrzewnowej). Jeśli jajowód pękł, konieczna jest natychmiastowa operacja dla ratowania życia kobiety (często wiąże się to z przetoczeniem krwi). W rzadkich przypadkach, choć tak się zdarza, ciąża ektopowa ulega wchłonięciu, co wyklucza potrzebę leczenia. W innych przypadkach lekarz może zalecić zastosowanie metotreksatu, czego celem jest zatrzymanie wzrostu płodu. Kobieta musi przez kilka dni pozostać w szpitalu pod ścisłą obserwacją, aby lekarz mógł się upewnić, że nie wystąpi krwotok. Jeśli jednak lek nie zadziała albo pojawi się podejrzenie pęknięcia jajowodu, płód należy usunąć operacyjnie.