Schorzenie, o którym mowa, występuje pod wieloma różnymi nazwami - zespół policystycznych jajników, zespół wielotorbielowatych jajników, zespół sklerotycznych jajników, jajnikowy zespół dysmetaboliczny, zespół Steina-Leventhala. To endokrynne zaburzenie, które dotyka od 5 do 10 % kobiet, czyli można wnioskować, że co dziesiąta Papilotka, która przeczyta ten artykuł, jest nim dotknięta. To, według badań, najczęstsza przyczyna niepłodności u kobiet.
Występuje wśród wszystkich ras i jest najczęstszym zaburzeniem hormonalnym u kobiet w wieku rozrodczym. To zespół objawów, do których należą: nadmiar androgenów, rzadkie owulacje lub ich całkowity brak, niepłodność, centralna otyłość (kształt jabłka), łysienie androgeniczne, trądzik, łojotok, ciemne plamki na skórze (tzw. rogowacenie ciemne), przedłużony czas trwania zespołu napięcia przedmiesiączkowego, bezdech senny oraz chroniczny ból miednicy. Badanie USG u kobiet dotkniętych zespołem policystycznych jajników (czyli PCOS) wykazuje liczne torbiele w jajnikach, które mogą wyglądać jak sznur pereł, powiększone jajniki (nawet 3 razy większe niż normalne). Ponadto, badania wykazują nieprawidłowe stężenia hormonów - luteinizującego oraz folikulotropowego, wysoki poziom testosteronu oraz niski poziom białka wiążącego hormony płciowe.
W związku z powyższym, można powiedzieć, że zespół PCOS rozwija się, gdy jajniki są stymulowane przez nadmierne ilości męskich hormonów - androgenów. Drugą ewentualnością jest nadmierne uwalnianie hormonu luteinizującego, a trzecią zbyt wysoki poziom insuliny we krwi (hiperinsulinomia).
Kobiety cierpiące z powodu PCOS mają większe ryzyko zapadnięcia na raka wyściółki macicy (z powodu niedostatku progesteronu), na cukrzycę typu drugiego (z powodu hiperinsulinomii) oraz na choroby układu sercowo-naczyniowego.
Jak leczyć PCOS? (na podstawie WWW.libramed.com.pl)
Leczenie jest głównie objawowe, gdyż obniżenie płodności towarzyszące zaburzeniom miesiączkowania zasługuje na szczególną uwagę. Celem leczenia jest przywrócenie cyklicznej czynności jajników lub odwrócenie następstw hiperandrogenizmu, takich jak: łysienie, hirsutyzm i/lub trądzik.
Obniżenie wagi ciała:
U kobiet z PCOS otyłość jest skojarzona z głębszymi zaburzeniami miesiączkowania i bardziej nasilonym hirsutyzmem niż u kobiet z wagą prawidłową. Kiddy i wsp. opisali wystąpienie poprawy cyklu miesięcznego, profilu endokrynologicznego i płodności u kobiet otyłych (BMI>25) z PCOS, jeżeli zmniejszyły one o więcej niż 5% wagę ciała przez długotrwałe ograniczenie kalorii. W związku z tym, wobec wszystkich otyłych kobiet z PCOS na początku leczenia należy mocno podkreślić konieczność redukcji wagi ciała. Chociaż jest to często trudne do osiągnięcia, zapewnia lepszy wynik prowadzenia zarówno hirsutyzmu, jak i niepłodności.
Niepłodność - indukcja owulacji:
PCOS jest najczęstszą (73%) przyczyną niepłodności anowulacyjnej (brak owulacji). Przed rozpoczęciem indukowania owulacji powinno się stwierdzić, że stan nasienia jest zadowalający. Badanie stanu jajowodów można odroczyć o 3 - 6 cykli, jeżeli nie ma wskazań klinicznych. Pierwszą linią w indukcji owulacji są antyestrogeny. W celu chemicznego inicjowania owulacji stosuje się cytrynian klomifenu, będący w użyciu już ponad 25 lat. Powinno się stosować najmniejszą skuteczną dawkę. W wyniku skutecznej terapii występuje zwiększone ryzyko zajścia w ciążę mnogą (8% wszystkich ciąż), w większości przypadków będą to bliźnięta.
Można stwierdzić, że pacjentka jest oporna na klomifen, jeżeli nie reaguje na dawkę owulacyjną przez ponad 6 miesięcy. Drugą linię leczenia stanowią zwykle gonadotropiny - albo niska dawka gonadotropin. Terapia gonadotropinami wymaga dokładnego monitorowania za pomocą seryjnych badań USG - ma to na celu uniknięcie powikłań. Powinna ona być prowadzona w ośrodkach wyposażonych w urządzenia umożliwiające monitorowanie leczenia i mogących sobie poradzić ze wszystkimi możliwymi powikłaniami.
Hiperandrogenizm
W postępowaniu z trądzikiem i łysieniem należy podkreślić wagę obniżenia ciężaru ciała u pacjentek otyłych. Często wystarcza dokładne wyjaśnienie przyczyny schorzenia i zapewnienie o łagodnym jego charakterze, skojarzone z poradą dotyczącą takich środków kosmetycznych jak depilacja i elektroliza. Stosuje się ponadto antyandrogeny (skuteczne w walce z trądzikiem) oraz doustne pigułki antykoncepcyjne.
Zaburzenia miesiączkowania
W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia przerostu gruczołowego endometrium zaleca się wywoływanie cyklicznych krwawień z odstawienia pigułkami antykoncepcyjnymi w terapii kombinowanej lub cykliczne podawanie niskich dawek nieandrogenizujących progestagenów. W grę wchodzi również krótkotrwałe leczenie. Należy zachęcać kobiety otyłe do zmniejszenia wagi ciała, gdyż otyłość pogarsza sytuację.