Dla większości osób plamy pod pachami, spocone dłonie czy plecy to powód do wstydu, mimo że pocenie się (perspiracja) to naturalny proces pomagający usunąć z organizmu niektóre substancje resztkowe. Odbywa się to poprzez pory skóry. Pocenie się ma również swój udział w regulowaniu temperatury ciała.
Pot składa się głównie z wody (ok. 98 proc.), soli (NaCl), tłuszczów, mocznika, kwasu moczowego, amoniaku, kwasu mlekowego, węglowodanów i związków mineralnych. Stężenie składników potu zależy również od spożywanych pokarmów, warunków klimatycznych, czynników hormonalnych czy współistniejących schorzeń. Na skórze tworzy on ochronną, kwaśną powłokę, która umożliwia kontrolowanie wzrostu bakterii skórnych.
Pot ma specyficzny zapach, według niektórych zawiera feromony, jednak w medycynie uważa się, że zapach potu zależy od specyficznych bakterii rozkładających pot, a żyjących na skórze człowieka. Wilgoć związana z poceniem wytwarzana jest przez ok. 3 mln gruczołów potowych rozmieszczonych na powierzchni całego ciała (z wyjątkiem przewodu słuchowego).
Normalnie gruczoły potowe produkują ok. 1 l płynu dziennie, choć ilość ta zależy m.in. od wieku, płci, rasy czy wrażliwości na wysoką temperaturę. Niekiedy pod wpływem gorąca, ciężkiej pracy fizycznej czy silnych przeżyć emocjonalnych człowiek może wydzielić do 10 l potu dziennie – to też jest uważne za normę.
Stawianie diagnozy
Nadmierne pocenie w medycznej terminologii nazywane jest hiperhydrozą, której najczęstszą przyczyną jest stres. Hiperhydroza może występować rodzinnie, a najbardziej widoczna jest pod pachami lub na dłoniach i podeszwach. Pojawia się w dzieciństwie i częściej zdarza się u mężczyzn niż u kobiet.
Przy stawianiu diagnozy lekarz powinien wziąć pod uwagę wiek pacjenta, płeć i przebyte choroby. Rozpoznanie nadmiernego pocenia na tle emocjonalnym wymaga wyeliminowania innych procesów chorobowych. Powracające epizody intensywnego pocenia mogą bowiem świadczyć o niektórych chorobach takich jak np. określone typy nowotworów, AIDS, zimnica i inne zakażenia, nadczynność tarczycy i inne zaburzenia hormonalne.
Z kolei przemijające nadmierne pocenie może być skutkiem gorączki, stosowania niektórych leków czy odstawienia środków wywołujących uzależnienie, np. alkoholu czy narkotyków.
Lekarz w celu postawienia diagnozy powinien przeprowadzić badanie fizyczne, krwi oraz moczu, a także badanie radiologiczne i kilka innych. Jeśli nadmierne pocenie okaże się związane z chorobą, leczenie na ogół rozwiązuje problem.
Jak o siebie dbać?
W przypadku nadmiernego pocenia bardzo ważna jest dokładna higiena osobista. Jeśli zajdzie taka potrzeba, prysznic należy brać nawet dwa razy dziennie. Ważne: kąpiel należy zakończyć zimnym strumieniem, ponieważ chłód zwęża ujścia gruczołów potowych. W utrzymaniu higieny pomoże depilacja – dzięki temu bakterie odpowiedzialne za nieprzyjemny zapach potu nie będą mogły się tak szybko rozmnażać. Zmniejszy się też ryzyko podrażnienia skóry.
Po umyciu ciała, na suchą skórę, powinno się zastosować antyperspirant, najlepiej z apteki. Hamująco na wydzielanie potu działa chlorek glinu. Skuteczny będzie 20-procentowy roztwór chlorku glinu i alkoholu etylowego. Smaruje się nim suchą skórę na noc. Bardzo skuteczny jest też kryształ ałunu. Przy silnym poceniu można bawełniany ręcznik skropić octem jabłkowym i natrzeć nim skórę pod pachami.
Uwaga! Stosowanie dezodorantów w zbyt dużych ilościach jest niezdrowe; może to doprowadzić do zatkania kanałów potowych i zapalenia. Jeśli twoja skóra nie toleruje żadnego dezodorantu, spróbuj zastosować krem albo maść z antybiotykiem i mydła o działaniu antybakteryjnym.
Spójrz na swój talerz
„Nadmierne pocenie to problem wstydliwy, o którym niechętnie mówimy. Istnieje jednak wiele prostych sposobów na zwalczenie tej niewygodnej dolegliwości, np. picie herbat ziołowych, szczególnie szałwii, która hamuje nadmierne wydzielanie potu, suplementacja preparatami ziołowymi oraz stosowanie antyperspirantów zawierających związki glinu” – radzi Marzena Muś, farmaceuta sieci Euro-Apteka.
Zapach potu zaostrzają intensywne przyprawy, cebula i czosnek. Poceniu się może sprzyjać picie czarnej kawy i mocnej herbaty. Na ograniczenie nadmiernego pocenia wewnętrznie można stosować liść mięty pieprzowej, korzeń łopianu czy porost islandzki.
Współczesna medycyna zaleca stosowanie zastrzyków z botoksu; po zabiegu nerwy współpracujące z gruczołami potowymi zostają zablokowane. Zabieg powinno się powtarzać dwa razy w roku. Niektórzy lekarze zalecają również zabieg z użyciem lasera, który wykonuje się pod znieczuleniem.
Kilka rad
Należy nosić lekką odzież z naturalnych tkanin. W nocy powinno się spać w przewietrzonym pomieszczeniu pod lekkim przykryciem. W ciągu dnia zakładaj przewiewne, dopasowane buty, w których stopy się nie pocą. Pomóc może zawierający środek leczniczy puder do stóp, który wchłania wilgoć.
Bardzo ważna jest nauka kontrolowania emocji. Odpowiedź organizmu na stres znajduje się pod kontrolą podwzgórza, czyli tej części mózgu, która reguluje również proces pocenia, zatem leczenie stresu za pomocą medytacji i ćwiczeń oddechowych może zmniejszyć wzmożone pocenie. Warto znaleźć własny sposób na radzenie sobie ze stresem. Stosowanie technik relaksacyjnych, rozmowa z bliskimi o problemach czy dbanie o życie wewnętrzne pomogą zachować higienę psychiczną.
Ewa Podsiadły-Natorska
Korzystałam m.in. z:
„Rodzinna encyklopedia zdrowia”, pod red. Jacka Fronczaka, wyd. Reader’s Digest, Warszawa 1999