Czym jest zjawisko déjà vu?

Czasem wydaje ci się, że sytuacja, której doświadczasz, miała już miejsce w przeszłości? To déjà vu, które intryguje ludzkość od starożytności.
Czym jest zjawisko déjà vu?
15.08.2013

Déjà vu (z fr. `już widziane`) to niezwykłe zjawisko, które od dawna jest przedmiotem zainteresowań specjalistów z różnych dziedzin nauki. Nazywamy tak odczucie, że przeżywana obecnie sytuacja już kiedyś się wydarzyła, w nieokreślonej przeszłości, choć odczuciu temu towarzyszy pewność, że jest to niemożliwe. Osoba, która doświadcza déjà vu, wie, że nigdy nie była w danym miejscu albo że nigdy nie była świadkiem podobnej sytuacji, mimo to może pamiętać obrazy, kolory, dźwięki, zapachy.

Niesamowity fenomen

O déjà vu mówimy, jeśli: występuje nagle; trwa góra kilka sekund; osoba doświadczająca tego zjawiska nie jest w stanie podać, kiedy miało miejsce to `wcześniejsze` wydarzenie; jest krytyczna wobec swojego odczucia (wie, że to, czego doświadcza, jest w praktyce niemożliwe); wrażenie dotyczy nie widoku pewnego pojedynczego przedmiotu, budynku czy człowieka, ale całej sytuacji. Osoba ma wrażenie, że powtarza się pewna chwila z jej życia; czasami pojawia się przekonanie o możliwości przewidzenia, co się za chwilę wydarzy (prekognicja); zjawisku towarzyszy aura niesamowitości, tajemniczości; występuje zjawisko dysonansu poznawczego, czyli stan nieprzyjemnego napięcia psychicznego, który ma miejsce, gdy np. myśli oraz sądy są ze sobą niezgodne.

Teorii na temat déjà vu jest więcej. Zdaniem niektórych ekspertów déjà vu to `rodzaj żartu, jaki robi sobie mózg na naszej świadomości`, innymi słowy jest to tzw. znajomość bez rozpoznawania. Z naukowego punktu widzenia oznacza to, że mózg produkuje wspomnienia w pobliżu swojego środka, w zapętlonym mostku z tkanki, który nazywa się hipokampem. Badacze sugerują, że tylko jego mały fragment zwany łukiem zębatym jest odpowiedzialny za wspomnienia, czyli informacje pozwalające odróżnić podobne miejsca i sytuacje.

Może oznaczać chorobę?

Brytyjscy uczeni z University w Leeds przeprowadzili pewien eksperyment. Polecili zdrowym uczestnikom zapamiętać zestaw słów, a następnie podczas hipnozy kazali im zapamiętać wyuczone słowa. Kiedy badanym ponownie pokazano zapamiętane wcześniej wyrazy, tylko u połowy z nich miało miejsce zjawisko déjà vu. Możliwe, że wrażenie ponownego przeżycia jakiegoś zjawiska jest więc czymś w rodzaju krótkiego spięcia w mózgu, pomylenia informacji.

déjà vu

Jedna z internautek pisze: `Już od dłuższego czasu mam bardzo dziwne uczucie. Niby to déjà vu, ale nie do końca… Zdarza mi się to w różnych porach dnia i miejscach. Głównie w banalnych sytuacjach: gdy idę ulicą, siedzę przed komputerem itp. W pewnym momencie zaczynam mieć wrażenie, że to już kiedyś było, identycznie jak teraz. Nagle zaczyna mi się kręcić w głowie, mam mdłości, nie mogę niczego przełknąć, zbiera mi się ślina w ustach. Czuję się jak w śnie. Wszystko dookoła wydaje mi się dziwne i straszne, boję się patrzeć na różne przedmioty itp. Badanie EEG wykazało, że mam wrażliwy jakiś obszar mózgu, ale nie stanowi to dużego problemu, reszta badań neurologicznych w porządku`.

Żart mózgu

Zjawisko déjà vu występuje w różnych populacjach, a z badań wynika, że uczucia tego mogło doświadczyć nawet 96 proc. ludzi. Jedna z wcześniejszych teorii zakładała, że déjà vu jest powodowane przez nierównoczesne przekazywanie obrazu od oczu do mózgu. Tłumaczono, że jedno oko robi to wcześniej niż drugie, a opóźnienie trwa kilka milisekund. To wystarczyło, by mózg rejestrował informację, która doszła jako pierwsza. Kiedy dochodziła informacja z drugiego oka, mózg porównywał ją z wcześniejszą i wyciągał wniosek, że to się już wcześniej zdarzyło. Przez lata takie tłumaczenie uważano za słuszne, dopóki nie stwierdzono przypadku niewidomego mężczyzny, który doznawał déjà vu poprzez węch, słuch i dotyk.

Jest jeszcze jedno wytłumaczenie, które zakłada, że déjà vu częściej przytrafia się osobom cierpiącym na choroby psychiczne (nerwicę natręctw, schizofrenię czy padaczkę skroniową). Zdaniem badaczy déjà vu mogą towarzyszyć zaburzenia neurologiczne. W psychiatrii déjà vu zalicza się do szerszej grupy złudzeń pamięciowych utożsamiających, które wchodzą w skład jeszcze szerszej grupy paramnezji. Natomiast psychologia poznawcza zakłada, że zjawisko déjà vu jest skutkiem wystąpienia procesu rozpoznania bez przypomnienia.

Wyrzut dopaminy

Z kolei słynny austriacki lekarz neurolog i psychiatra, twórca psychoanalizy Zygmunt Freud twierdził, że déjà vu ma miejsce, gdy aktualna sytuacja budzi pewną nieświadomą fantazję albo wcześniejsze nieświadome życzenie, które nie jest rozpoznawane, ponieważ nigdy przedtem nie stało się świadome. Uczucie znajomości przenosi się natomiast na otoczenie.

Warto wiedzieć, że o zjawisku déjà vu mówiono już w starożytności. Wówczas wiązano ten fenomen z metempsychozą, czyli wędrówką dusz. Taki pogląd wyznawali pitagorejczycy oraz orficy. Pogląd, że déjà vu przywołuje wspomnienia z poprzednich wcieleń, choć zupełnie nienaukowy, przetrwał do naszych czasów. Odwoływał się do niego w 1828 roku sir Walter Scott, mówiąc o `odczuciu preegzystencji`.

Z badań wynika, że na déjà vu najbardziej narażone są osoby między 15. a 25. rokiem życia, ponieważ mózg tworzy wtedy najwięcej dopaminy. Jest to organiczny związek chemiczny odpowiedzialny m.in. za procesy emocjonalne i wyższe czynności psychiczne. Działa w układzie rąbkowym naszego mózgu – w miejscu, gdzie tworzą się emocje takie jak zadowolenie, strach czy poczucie przyjemności. Nagły wyrzut dopaminy zdaniem naukowców wywołuje wrażenie déjà vu.

Ewa Podsiadły-Natorska

Polecane wideo

Komentarze (13)
Ocena: 5 / 5
Anonim (Ocena: 5) 16.08.2013 15:00
matrix
odpowiedz
Anonim (Ocena: 5) 16.08.2013 14:23
kiedyś miałam często déjà vu, teraz nie tak często.
odpowiedz
Anonim (Ocena: 5) 16.08.2013 11:25
artykuł ok ale większość ściągnięta z wikipedii
odpowiedz
paula (Ocena: 5) 16.08.2013 00:45
no, w końcu jakiś fajny artykuł
odpowiedz
Anonim (Ocena: 5) 15.08.2013 23:22
Mam dokładnie to samo. To jest niesamowite...
odpowiedz

Polecane dla Ciebie